KOMPOST NASIL YAPILIR?

Atıksız bir yaşam için; başlangıç olarak tek kullanımlık plastikleri hayatımızdan çıkardık ya da çıkarmaya devam ediyoruz. Ancak bu yeterli değil. Çevre kirliliğine engel olmak için yapılacak çok fazla şey var.

Bunlardan belki de en etkilisi, ekosisteme zarar vereceği hiç düşünülmeyen bir atık türüne, organik atıklara çözüm bulmak. Sebze meyve kabuğu, kahve çay posası, yumurta kabukları. Bu tarz örnekleri organik (gıda) atık türü olarak tanımlayabiliriz.

Gıda atıkları küresel ısınma konusunda dolaylı yoldan gezegenimize zarar verebiliyor. Uzun süre plastik torbanın içinde bekleyen gıda atıklarında metan gazı oluşuyor. Bu gaz atmosferin zarar görmesine sebep oluyor. Aynı zamanda gıda atıkları zararlı mikroorganizmalara çoğalmaları için sıcak ve nemli bir ortam sunuyor.

Bu atıkları en iyi değerlendirmenin yolu, onların efektif bir şekilde ayrıştırarak uygun depolama alanlarına gönderilmesi. Bu atıklar toprağa doğru şekilde geri gönderilirse onu besliyor ve ekosisteme yarar sağlıyor. Gıda atıkları aslında çok değerli, bu değeri geri kazandırmak için bireysel olarak yapabileceğimiz çalışmalardan biri ise kompost.

Kompost sayesinde atıklar toprağa zarar vermiyor; hatta toprağı besliyor, onun verimli kalmasını sağlıyor. Kompostun yapımı aslında çok basit; bahçen varsa doğrudan toprakta, yoksa evde bir kovada kolaylıkla yapım tarifini uygulayabilirsin. 

Kompost eğer toprakta uygulanacaksa, yarı güneşli bir yer seçilmesi gerekiyor. Evde uygulamaya karar verdiysen kompost kovası edinebilirsin. Bu amaçla satılan özel kovalar var. Kendin yapmak istersen; organizmaların hava alması için büyük bir çöp kutusuna delik açman gerekiyor. Deliklerden içeri sinek ve böceklerin girmemesi için kutunun iç yüzeyini sinek teli ile kaplayabilirsin.

Kompost için uygun ve uygun olmayan atıkları seninle paylaşmak isteriz;

Yeşil malzemeler (Azot bakımından zenginler)

• Sebze-meyve kabukları ve artıkları
• Yumurta kabukları (kalsiyum değerini arttırır)
• Çay atığı
• Taze otlar, çimler
• Yeşil yapraklar

Kahverengi malzemeler: (Karbon bakımından zenginler)

• Dallar ve ağaç kabukları
• Fındık-ceviz kabuğu
• Talaş
• Kuru yapraklar ve çam iğneleri
• Saman, sap

Kompostta neler bulunmaz?

• İşlenmiş, yağlı kağıtlar
• Plastikler
• Et, balık, süt gibi hayvansal ürünler
• Yağlı yiyecek artıkları
• Çocuk bezi, hijyenik ped/tampon
• Kahve ve çay poşetleri
• Limon, portakal, greyfurt gibi asitli meyveler

Kompostun içeriğine üçte bir oranında yeşil malzeme ve üçte iki oranında kahverengi malzeme eklemelisin. Ayrıca çürümeyi hızlandırmak için, taze kesilmiş yeşil ot ve su da kullanabilirsin. Kompostun ne çok nemli ne de çok kuru olmalı. 

Sıra geldi kompost türlerine;

1. Solucan Kompostu

Evde solucan kompostu hazırlamak için özel olarak üretilen Kırmızı Kaliforniya Solucanı (Eisenia foetida) edinmen gerekiyor.

• Kovanın içine biraz toprak koyduktan sonra, solucanları üstüne ekleyebilirsin.
• Daha sonra seçtiğin organik atıkları toprağın üzerine koy ve gerisini solucanlara bırak.
• Süreç boyunca kapağı çok fazla açmamaya ve toprağın nemli kalmasına özen göster.

Eğer bu kompost türünü yapmaya karar verirsen, kovanın her tarafına delikler açman, kovayı sineklikle kapatman ve bunu koyabileceğin ikinci bir kova edinmen gerekiyor. Renkleri koyu olsun, çünkü solucanlar ışığı pek sevmez. Bir süre sonra ikinci kovana bir sıvı akmaya başlayacak. Bu sıvı çok toprağı çok besleyicidir, bitkilerin için rahatlıkla kullanabilirsin.

2. Sıcak Kompost 

Bu kompostun oluşumu 18-21 gün içerisinde tamamlanıyor. Hızlı bir yöntem ama dikkat gerektiriyor, özen göstermediğinde olmama riski yüksek. 

• Sıcak kompost için 1 metreküp alana (kovaya) ve termometreye ihtiyacın var.
• Kompost yapılacak tüm organik atıkları küçük parçalara böl.
• Kovanın en altına bir kürek dolusu toprak koy. Malzemelerini bir kat ıslak (meyve ve yumurta kabukları, çay posası vb. ıslak gıdalar) ve bir kuru kat (kuru yaprak, kağıt, kuruyemiş kabukları vb.) olacak şekilde 10-15 cm kalınlığında yerleştir.
• Karışımın ihtiyacına göre kovana kül, kömür gibi hızlandırıcılar, ayrıca su ekleyebilirsin.
• Kompostun ilk günler 50-77 derece sıcaklıklarında olacak, bir süre sonra ısıyı 43 derecenin altında göreceksin. Sıcaklık düştüğünde kompostunu karıştırıp havalandırmalısın. 
• Karıştırdıktan sonra sıcaklık tekrar yükselecek ve sonra tekrar düşecektir. Karıştırma işlemini dört kez tekrarla. Yaklaşık 4 hafta sonra, kompostun sıcaklığı 30 derecenin altına düşecek ve koyu renkli olacak. Bu kompostu yaklaşık iki hafta dinlendirdikten sonra toprağa dökerek kullanabilirsin.

3. Soğuk Kompost

Soğuk kompost yapım süreci, sıcak kompost ile aynı; ancak açık havada, toprakta yapılıyor ve oluşumu daha uzun sürüyor. En az 6 ay süre ile toprakta işlemi uygulaman gerekiyor ve bu süre iklim koşullarına, kullandığın malzeme türüne ve miktarına göre değişebilir. Soğuk havalarda kompost süreci yavaşlıyor.

Kullanmak istediğin yeşil ve kahverengi malzemeleri sıcak kompost türünde olduğu gibi üst üste ekle.

Bu kompost türünde önemli noktalardan biri; malzemeleri eklediğin her sefer, araya ağaç talaşı, saman, kuru yaprak gibi karbon içerikli bir malzemeyi dahil etmen gerekiyor. Bu şekilde kötü koku oluşumunu ve sineklenmeyi engelleyebilirsin. 

4. Bokashi Kompostu

Şehirde yaşayan kişiler için yapımı en kolay olan kompost türü Bokashi Kompostu. Aslında bu kompost türüne "gıda atığı turşusu" diyebiliriz. Son yıllarda Türkiye’de yaygınlaşmaya başlayan bu kompost türü için tüm malzemeleri internetten dilediğin gibi temin edebilirsin. 

Bu kompostu diğerlerinden ayıran bir özellik var; aklına gelebilecek (yağlı da dahil olmak üzere) yemekli gıdaların hepsi komposta konulabiliyor. 

İlgini çektiyse bu alanda bilgi alabileceğin bazı sayfaların notlarını iletmek isteriz;

1. Kokopelli Şehirde Youtube sayfasında ve web sitesinde Bokashi kompost detaylı bilgi alabilirsin. Kompost için gerekli olan malzemeleri buradan edinebilirsin.

2. Compose-it bizim çok sevdiğimiz, Bokashi kompost türü için gerekli ürünleri temin etmeni sağlayacak genç girişimcilerden biri. 

3. Atıksızev.com sayfasında Bokashi kompost türü hakkında yazılan yazıları okuyabilirsin. 

4. Ecostore gibi markaların web sitesinden kompost kapları ve türleri hakkında bilgi alabilirsin

Kompost bizim de ilgimizi çok çeken bir konu, yaptığımız bir çalışmanın fotoğrafını seninle paylaşıyoruz. Soruların varsa her zaman bekleriz!